Historia

Bullą „Totus Tuus Poloniae populus” z dnia 25 marca 1992 roku papież Jan Paweł II ustanowił nowy podział administracyjny Kościoła w Polsce. Zostały utworzone nowe diecezje, m.in. Diecezja Łowicka.

W XII wieku na zachodnim Mazowszu zaczął się formować ważny ośrodek życia religijnego i politycznego – Łowicz, który z czasem stał się miastem rezydencjonalnym arcybiskupów gnieźnieńskich, Prymasów Polski. W 1335 roku rozpoczęto tu w miejsce drewniano – ziemnego grodu, budowę zamku, który po rozbudowie stał się rezydencją arcybiskupów gnieźnieńskich. Przez długie lata było to centrum pastersko-administracyjne najstarszej polskiej archidiecezji. Znaczenie tego miasta związane było również z funkcją Prymasa – Interreksa zwołującego sejmy elekcyjne i kierującego wyborem nowego króla. Na dwór arcybiskupów przybywali królowie, posłowie, nuncjusze i możni tego świata. W okresie renesansu Łowicz i dwór prymasowski był wybitnym ośrodkiem myśli humanistycznej. Czynna była również drukarnia.

W siedemnastym wieku rozpoczęła działalność charytatywna Fundacja Wężykowiana, powołana przez prymasa Jana Wężyka i druga fundacja nazywana Mons Pietatis utworzona przez prymasa S. Karnkowskiego a następnie reaktywowana przez prymasa Stanisława Szembeka. Istniał jeszcze Instytut św. Leonarda prowadzący działalność wychowawczo – charytatywną. Działały w Łowiczu bractwa – np. kurkowe i literackie. Kapele muzyczne uświetniały uroczystości religijne i dworskie. Już w XVII wieku miasto miało dość dobrze rozwiniętą opiekę społeczną, funkcjonowały apteki i szpitale.

Około 1433 roku w Łowiczu powstała filia Akademii Krakowskiej, a w 1700 roku z inicjatywy prymasa Michała Radziejowskiego zostało utworzone seminarium duchowne. W XVIII wieku Ks. Stanisław Konarski na kapitule OO. Pijarów przedstawił projekt reformy szkolnictwa. Poparcie i przyjęcie tego projektu miało znaczący wpływ na wychowanie nowego pokolenia Polaków.

Arcybiskupi starali się o rozwój gospodarczy i artystyczny miasta. Na potrzeby dworu prymasowskiego pracowali artyści tej miary co Hieronim Canevasi, Willem van den Block, Jan Michałowicz z Urzędowa, Andrzej i Tomasz Poncini, Jan Chrzciciel Falkoni, Tylman z Gameren, Michał Anioł Palloni, Jakub Fontana, Jan i Bogumił Plersch, Efraim Szroeger i inni. W dzieje macenatu artystycznego wpisali się arcybiskupi: Jakub Uchański, Jan Wężyk, Henryk Firlej, Maciej Łubieński, Jan Lipski, Stanisław Szembek, Teodor Potocki, Adam Komorowski. Mecenat dworu prymasowskiego promieniował również na okolicę, np. Skierniewice, Nieborów, Domaniewice.

Najcenniejszym i najpiękniejszym obiektem Łowicza jest dawna kolegiata a obecnie katedra, nazywana czasami „Wawelem Mazowsza”. Jej początki sięgają XI wieku. Pierwszy kościół powstał tu około 1100 roku, z fundacji księcia rezydującego na Mazowszu. Arcybiskup gnieźnieński Wojciech Jastrzębiec 25 kwietnia 1433 r. kościołowi pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny nadał tytuł kolegiaty i ustanowił przy niej kapitułę.

W połowie XVII wieku z polecenia i funduszów prymasa Macieja Łubieńskiego wg projektu Tomasza i Andrzeja Poncino nastąpiła barokizacja świątyni, którą w 14 października 1668 konsekrował arcybiskup Mikołaj Prażmowski. W stanie niezmienionym kolegiata przetrwała do drugiej wojny światowej.

We wrześniu 1939 r. w czasie bitwy nad Bzurą pociski artyleryjskie zapaliły wiązania dachowe, spłonęła więźba dachu i wież, organy i kilka zabytkowych obrazów. Już podczas okupacji nastąpiła odbudowa świątyni ze zniszczeń wojennych. Architekturę katedry współtworzy sześć kaplic. Najpiękniejsze z nich to renesansowa kaplica Tarnowskich i klasycystyczna św. Wiktorii.

Wyposażenie świątyni związane jest z najwybitniejszymi twórcami kultury polskiej. W skarbcu przechowywane są przedmioty i pamiątki ofiarowane świątyni przez prymasów i kanoników związanych z kolegiatą i dworem prymasowskim. W kapitulnej bibliotece znajdują się rękopisy, inkunabuły i starodruki. Sama świątynia jest nekropolią dwunastu prymasów i wielu innych znakomitych duchownych powiązanych z dworem prymasowskim.

Chcąc podnieść rangę rezydencjonalnego Łowicza, arcybiskup gnieźnieński Henryk Firlej, w 1625 roku ofiarował świątyni relikwie św. Wiktorii i złożył je w renesansowej kaplicy Jakuba Uchańskiego. Pragnął uczynić Łowicz miejscem jej kultu. Dla relikwii głowy św. Wiktorii arcybiskup – prymas ufundował złoty relikwiarz, wykonany przez polskiego złotnika Jana Szeflera. Dla pozostałej części relikwii ufundował srebrny, w formie trumienki relikwiarz, którą w 1651 roku prymas Maciej Łubieński gruntownie odnowił.

W 1663 roku na prośbę rajców łowickich kapituła ustanowiła specjalne nabożeństwo ku czci patronki miasta św. Wiktorii. Do relikwii tej świętej Męczennicy pielgrzymowali wielcy tego świata i mieszkańcy Księstwa Łowickiego.

25 III 1992 roku Papież Jan Paweł II bullą „Totus Tuus Poloniae populus” ustanowił Diecezję Łowicką, prymasowską kolegiatę podniósł do godności katedry a świętą Wiktorię tak mocno związaną z dziejami miasta ogłosił patronką nowopowstałej Diecezji. Obecnie jej święto zatwierdzone przez Stolicę Apostolską obchodzone jest 11 listopada.

Wzorem swoich poprzedników Biskup Łowicki troszczy się o rozwój kultu św. Wiktorii. Współpatronem Diecezji Łowickiej jest O.Honorat Koźminski, beatyfikowany 16 października 1988 r. przez papieża Jana Pawła II Kapucyn, który założył dwadzieścia sześć bezhabitowych Zgromadzeń Zakonnych.

W skład nowej diecezji obok dawnego Księstwa Łowickiego weszły: Ziemia Sochaczewska, Ziemia Rawska, Kutnowska. Główny trzon diecezji stanowią parafie znajdujące się w zachodniej części byłej Archidiecezji Warszawskiej, do nich w ramach reorganizacji zostały dołączone parafie z Diecezji Łódzkiej i Płockiej.

Najstarszym kościołem diecezji jest romański kościółek św. Idziego w Inowłodzu, ufundowany przez Władysława Hermana. Następnie Archikolegiata łęczycka w Tumie – jej fundacje datuje się na 1164 rok. Jest ona największym kościołem romańskim i należy do najcenniejszych zabytków tego okresu w Polsce i Europie. Staraniem biskupa Alojzego Orszulika i Urzędu Konserwatorskiego jest poddawana gruntownej konserwacji. Na terenie diecezji znajduje się również wiele zabytkowych kościołów drewnianych.

Sanktuaria Maryjne:

  • Miedniewice – sanktuarium św. Rodziny, wizerunek z 1674, koronowany 6 czerwca 1767 roku przez biskupa Ignacego Krasickiego.
  • Głogowiec – XVII-wieczna kopia obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, obraz koronowany 14 września 1975 roku przez Stefana Kardynała Wyszyńskiego.
  • Szymanów – figura Matki Bożej Niepokalanej (MB Jazłowiecka) koronowana 9 lipca 1939 roku przez Augusta Kardynała Hlonda.
  • Biała Rawska – obraz Matki Bożej Miłosiernej, koronowany 12 czerwca 2000 roku przez Józefa Kardynała Glempa i Biskupa Łowickiego Alojzego Orszulika.
  • Domaniewice – obraz Matki Bożej Pocieszycielki Strapionych i Matki Pięknej Miłości, koronowany 8 września 2000 roku przez Nuncjusza Apostolskiego, arcybiskupa Józefa Kowalczyka i Biskupa Łowickiego Alojzego Orszulika.

Pierwszym Biskupem Łowickim został Alojzy Orszulik SAC, a jego biskupem pomocniczym został Józef Zawitkowski.

Obecnym Biskupem Łowickim jest od 27 marca 2004 r. ks. prof. dr hab. bp Andrzej F. Dziuba.

Z chwilą ogłoszenia dekretu „Totus Tuus Poloniae populus” pierwszy Biskup Łowicki zaczął organizować życie nowej diecezji. Erygował: Wyższe Seminarium Duchowne p. w. N M P Niepokalanej, Caritas, Kolegium Teologiczne Diecezji Łowickiej, Radio Victoria, Dom Kapłana Seniora, Sąd Biskupi.

Najważniejszym wydarzeniem w życiu młodej diecezji była VII pielgrzymka papieża Jan Pawła II do Ojczyzny i do Łowicza. Papież 14 czerwca 1999 roku nawiedził katedrę i „sua voce” nadał jej tytuł Bazyliki Mniejszej i dla zgromadzonej kilkusettysięcznej rzeszy wiernych celebrował na Błoniach Łowickich Mszę Świętą. W pierwszą rocznicę tej pielgrzymki staraniem Biskupa stanął na rynku łowickim monumentalny pomnik Jana Pawła II.