1. Czym jest Akatyst ku czci Bogurodzicy?

Akatyst ku czci Bogurodzicy jest hymnem liturgicznym charakterystycznym dla kościołów Wschodu, przez wielu uważanym za jedno z największych arcydzieł literatury bizantyjskiej. Śpiew tego hymnu pochwalnego, jak wskazuje na to nazwa, wykonywany jest na stojąco.

2. Kto jest autorem Akatystu?

Akatyst ku czci Bogurodzicy pochodzi najprawdopodobniej z V-VI wieku. Jego autorstwo łączy się zazwyczaj z osobą świętego Romana Melodosa (Pieśniarza), greckojęzycznego poety chrześcijańskiego, autora licznych pieśni i hymnów liturgicznych. Niektórzy podejrzewają, że autorem Akatystu ku czci Bogurodzicy może być sam Sergiusz I (patriarcha Konstantynopola w latach 610-638).

3. Kiedy wyśpiewano Akatyst?

Jak już wspomniano wyżej, greckie słowo Akathistos oznacza „hymn śpiewany na stojąco”. Właśnie w ten sposób Akatyst po raz pierwszy został wykonany 7 sierpnia 626 r., kiedy to dzięki opiece Bogurodzicy Konstantynopol został uratowany przed atakiem pogańskich Awarów. Gwałtowny huragan rozpędził wtedy nieprzyjacielską flotę, rzucając statki na wybrzeże niedaleko sanktuarium Deipara – Matki Bożej w Blachernach, dzielnicy Konstantynopola. Ludność miasta, odczytując w tym cudownym ocaleniu znak wstawiennictwa i opieki Maryi, miała wówczas spędzić całą noc śpiewając na stojąco hymn ku czci Bogurodzicy, dziękując Jej w ten sposób za ratunek. Inni natomiast podają, że Akatyst wykonano również w podziękowaniu za ocalenie Konstantynopola od oblężeń arabskich w roku 677 (za czasów Konstantyna IV) oraz w roku 718 (za czasów Leona III). Około VIII wieku Akatyst został przetłumaczony na łacinę i na wiele innych języków, w wyniku czego wywarł ogromny wpływ na poezję maryjną całego Kościoła. Polski przekład Akatystu został dokonany w 1965 roku przez jezuitę Mieczysława Bednarza.

4. Co jest treścią Akatystu?

Zasadniczym tematem Akatystu jest udział Matki Boskiej w ziemskim życiu Chrystusa i w Jego Kościele. Przeplatają się w nim teksty odnoszące się do Matki Boskiej i Pana Jezusa. Pierwsza połowa Akatystu dotyczy narodzenia Chrystusa oraz zdarzeń z nim związanych. Druga połowa ma za przedmiot nadprzyrodzone skutki przyjścia Zbawiciela na ziemię.

5. Jaka jest struktura Akatystu?

Akatyst ku czci Bogurodzicy rozpoczyna się wezwaniem skierowanym ku Bogu i pochwałą Trójcy Przenajświętszej, po których śpiewany jest megalynarion jako hymn. Następnie śpiewa się Alleluja i słucha fragmentu Ewangelii. Po Ewangelii na Akatyst składają się 4 zwrotki (stasis) i 24 strofy. Poszczególne strofy, podobnie jak miało to miejsce w greckim oryginale, także w polskiej wersji zaczynają się od kolejnych liter alfabetu. Strofami tymi są, na przemian, tak zwane ikosy (strofy dłuższe) oraz kondakiony (strofy krótkie). Jedne i drugi są pewnego rodzaju poetyckimi homiliami. Każdy kondakion kończy się refrenem „alleluja”, natomiast każdy ikos zawiera w sobie inkantację kończącą się słowami „Witaj, Oblubienico dziewicza”. Po wykonaniu ostatniego kondakionu następuje „Litania pokoju”, modlitwa, „Ojcze nasz” i błogosławieństwo.