Rys historyczny: Wieś Giżyce, położona na Ziemi Sochaczewskiej, była przed wiekami siedzibą możnej i zasłużonej rodziny Giżyckich herbu Gozdawa, która wydała wielu bardzo zasłużonych mężów życia publicznego w Polsce. Pierwszy kościół, zbudowany tutaj przed XV w., był drewniany, kryty słomą i oddalony od dzisiejszego o kilkaset metrów. obecny, murowany w stylu gotyckim, pw. świętych Apostołów Piotra i Pawła, powstał dzięki staraniom i ofiarności biskupa płockiego Pawła Giżyckiego (1439-1463). Tenże biskup, konsekrowany 27 XII 1439 r. w katedrze wawelskiej, wkrótce po objęciu diecezji wybudował w rodzinnej wsi murowany pałac i kościół z palonej cegły, przy którym erygował parafię. Późniejsze pokolenia Giżyckich zaniedbały, niestety, świątynię w rodzinnej miejscowości. Z dawnych wieków zachowała się jedynie treść dokumentu powizytacyjnego biskupa poznańskiego Wawrzyńca Goślickiego z 1603 r., z którego wynika, że kościół w Giżycach, wyposażony w trzy ołtarze, był bardzo zaniedbany. Właścicielem wsi, odpowiedzialnym za stan kościoła, był wówczas Piotr Giżycki.

Uposażenie kościoła było skromne, jedynie 3,5 łanu roli w Giżycach i dziesięciny z tej samej wsi. Przy kościele znajdował się budynek szkoły (w dobrym stanie) z jej rektorem, lecz jak stwierdził wizytator: dzieci uczących się w niej nie było. Z tego też dokumentu wiemy, że w okresie Reformacji świątynia przez jakiś czas znajdowała się w rękach innowierców, ale nie wynika z niego, czy wkrótce potem przeprowadzono jego restaurację. W 1849 r. wykonany został gruntowny remont świątyni. Przebudowano wówczas otwory okienne, a od zachodu dobudowano kruchtę. W takim stanie kościół przetrwał do 1915 r., kiedy podczas działań I wojny światowej został poważnie uszkodzony. Jego remont trwał aż do 1929 r. Niestety, w okresie II wojny światowej uległ ponownie dewastacji, przeznaczony przez Niemców na stajnię dla koni. Zniszczono wtedy piękną marmurową posadzkę.

Kościół, podobnie jak zdecydowana większość świątyń na Mazowszu, jest świątynią orientowaną. Ta gotycka budowla z cegły, charakterystyczna dla tej części Mazowsza, została wzniesiona na planie wydłużonego prostokąta, z przyporami (czyli pionowymi elementami konstrukcyjnymi w postaci filara przyściennego) o boku uskokowym, rozmieszczonymi w narożach i na styku nawy z prezbiterium przy ścianie północnej. Prezbiterium, niewyodrębnione wewnątrz, zamknięte jest ścianą prostą. od wschodu przylega do niego prostokątna zakrystia równej szerokości z korpusem. Przy nawie od południa istnieje kaplica wzniesiona razem z kościołem, od zachodu dobudowana w 1849 r. kruchta główna. Nad nawą i prezbiterium znajduje się wspólny dla obu części dach dwuspadowy, ujęty z obu stron (od wschodu i od zachodu) w schodkowe szczyty, przechodzące w sterczyny. Nad kruchtą główną i kaplicą znajdują się oddzielne dachy dwuspadowe, nad zakrystią daszek pulpitowy. Wszystkie pokryte są blachą.

Od trzech stuleci w giżyckiej świątyni, w neobarokowym złoconym ołtarzu głównym, pochodzącym z połowy XIX w. odbiera cześć obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, zwany Matką Boską Giżycką. To dzieło nieznanego malarza pochodzi z XVI lub XVII w. obraz stanowi dość wierną kopię słynnego wizerunku z IV w., znajdującego się w rzymskiej Bazylice Matki Bożej Większej (Santa Maria Maggiore), noszącego nazwę Matki Bożej Śnieżnej (Salus Populi Romani). Opisywany ołtarz główny posiada po bokach rzeźby świętych Piotra i Pawła, św. Jana Nepomucena i nieznanego świętego. W bocznym ołtarzu znajduje się obraz Pana Jezusa Ukrzyżowanego z Matką Bożą Bolesną i św. Janem Ewangelistą. Na ścianach świątyni umieszczono tablice poświęcone właścicielom dóbr Ruszki i Giżyce, którymi od 1872 r. była rodzina Suskich. Można tu więc odnaleźć tablicę poświęconą Piotrowi Feliksowi Suskiemu (18 V 1818 – 18 I 1892). Sami właściciele spoczywają w murowanej kaplicy grobowej, którą zbudowano dla nich na miejscowym cmentarzu w 1897 r. według projektu Konstantego Wojciechowskiego.

Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski