Świętej Trójcy w Bolimowie

adres
Miejscowości należące do parafii
Msze Święte
Dane o parafii
Osoby

Konto bankowe parafialne Bank PKO SA79 1240 3347 1111 0010 4661 5924 

Rys historyczny: Pierwszy kościół w Bolimowie był drewniany, fundowany przez książąt mazowieckich panujących w Rawie i Sochaczewie. Kiedy w 1370 r. Ziemowit III zakładał miasto Bolimów, kościół na wzgórku za miastem, zwanym Poświętne, musiał już wtedy istnieć. Początki kościoła i parafii należy więc przesunąć do XIII w., do czasów panowania Ziemowita I, zmarłego w 1262 r. Za tą hipotezą może przemawiać fakt, iż w sąsiednich, o wiele mniej znaczących miejscowościach jak np. Nieborów, kościół był fundowany w 1314 r., a w Kozłowie Szlacheckim w 1215 r. Za XIII w. przemawiałby też stary napis w kościele: ecclesia ante aliquot saecula a Ducibus Masoviae aedificata oraz starożytność samego osiedla, sięgająca czasów prehistorycznych i położenie przy trakcie: Łęczyca-Warszawa.

Patronat nad kościołem parafialnym od jego założenia należał do książąt mazowieckich, a po 1462 r., czyli po wcieleniu księstwa rawskiego do Korony, przeszedł na królów polskich. Liber beneficiorum Jana Łaskiego z początku XVI w. (1523 r.) informuje, iż w tym czasie proboszczem przy kościele Narodzenia Błogosławionej Dziewicy Maryi był z nominacji króla Aleksandra Jagiellończyka (1501-1506) ks. Mikołaj Kurdwanowski, kanonik łowicki, który z własnych dochodów utrzymywał dwóch wikariuszy i sługę kościelnego. Jeden z nich duszpasterzował przy kościele parafialnym, udzielając sakramentów, natomiast drugi przy kościele św. Anny w mieście sprawował tylko Eucharystię. Arcybiskup metropolita gnieźnieński Mikołaj Dzierzgowski, prymas Polski, dekretem z 10 VII 1549 r. erygował przy kościele prepozyturę parafialną z kolegium mansjonarzy. Król Zygmunt August, aktem wydanym w Krakowie 9 XII 1552 r., zrzekł się prawa patronatu, przekazując je kolegium wikariuszy katedry gnieźnieńskiej, którzy odtąd wybierali spośród siebie każdorazowego proboszcza bolimowskiego. Arcybiskup metropolita gnieźnieński Jan Przerębski, prymas Polski, 5 VII 1560 r. zatwierdził tę inkorporację probostwa do mensy kolegium wikariuszy gnieźnieńskich, z obowiązkiem utrzymania przez nich wikariuszy wieczystych przy kościele bolimowskim. Z małą przerwą probostwo w Bolimowie stanowiło własność kolegium wikariuszy gnieźnieńskich do 1815 r.

Podczas potopu szwedzkiego w 1656 r. najeźdźca doszczętnie spalił miasto, mordując wielu jego mieszkańców. Po zakończonej wojnie stary, stojący poza miastem drewniany kościół został rozebrany, a na jego miejsce Stanisław Nieborowski, sędzia ziemski sochaczewski, wybudował w latach 1660-1667 istniejący obecnie murowany kościół, przy którym miała miejsce powtórna erekcja kolegium mansjonarzy (wikariuszy wieczystych). Kościół ten, dedykowany Trójcy Świętej, podczas wizytacji parafii 11 VI 1675 r. konsekrował arcybiskup metropolita gnieźnieński Andrzej Olszowski, prymas Polski. Ta jednonawowa, orientowana, oszkarpowana świątynia została zbudowana w stylu późnorenesansowym. Jest otynkowana i posiada gładką fasadę frontową. Pośrodku dwuspadowego dachu znajduje się wieżyczka z sygnaturką. Kościół kilkakrotnie przebudowywano. W 1811 r. dobudowano boczną kruchtę, a w latach 1885-1891 boczną kaplicę. W 1938 r. obok świątyni wzniesiono dzwonnicę według projektu arch. Stanisława Marzyńskiego z Warszawy. Burzliwe dzieje tych okolic w okresie potopu szwedzkiego, a później I wojny światowej, gdy przez dziewięć miesięcy przez Bolimów przebiegała linia niemiecko-rosyjskiego frontu, wpłynęły też na kościół: był wielokrotnie niszczony i rabowany, zachowały się tylko nieliczne zabytkowe przedmioty.

Przy wielobocznie zamkniętym prezbiterium znajdują się zakrystia i skarbczyk. Jego sklepienie ozdobione jest sztukateriami w typie lubelsko-kaliskim. W świątyni są cztery ołtarze. W głównym ołtarzu znajduje się obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. ołtarze boczne dedykowane są Jezusowi Ukrzyżowanemu i św. Józefowi, a ołtarz w kaplicy bocznej św. Franciszkowi. Na ścianach kościoła znajduje się wiele tablic epitafijnych i pamiątkowych, zaś nad kruchtą chór z organami.

Kościół filialny pw. św. Anny
Przeszłość Bolimowa, posiadającego dawniej prawa miejskie i pozycję znaczącego ośrodka w regionie spowodowała, że oprócz kościoła parafialnego pw. Świętej Trójcy jest tutaj jeszcze kościół filialny pw. św. Anny, usytuowany w centrum, przy wschodniej ścianie rynku. Istniał już z pewnością przed 1523 r., o czym czytamy w Liber beneficiorum Jana Łaskiego. Prawa zwierzchnie nad nim posiadał kościół parafialny jako ecclesia matrix cum fonte baptismali, a miejscowy proboszcz, jak wspomniano wyżej, ze swoich dochodów utrzymywał przy kościele wikariusza. Fundatorami tej świątyni byli prawdopodobnie mieszkańcy. W myśl zwyczajów miast średniowiecznych przy rynku, a więc w miejscu najokazalszym, mieszczanie wznosili swój kościół miejski. Na tej podstawie oraz na wyrażeniu „ex antiquo”, użytym przez Liber beneficiorum, początku kościoła św. Anny należy szukać razem z początkami miasta po 1370 r., a może nawet odnieść do pierwszej połowy XV w., kiedy miasto rozwinęło się i zagospodarowało.

Ponieważ fundatorami kościoła św. Anny byli mieszczanie, prawo patronatu tego kościoła zawsze należało do miasta. Początkowo był drewniany, zaś w 1635 r. zastąpiono go nowym, murowanym, istniejącym do dzisiaj. Z tego okresu zachował się napis: Haec Domus Dei Aedificata Est Anno Dni 1635. Kościół był prebendą, a księża pracujący przy nim prebendarzami. Mieszkali oni w małym, drewnianym domku przy kościele, obok którego stały budynki gospodarcze. Kościół konsekrował 11 VI 1675 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński Andrzej Olszowski, prymas Polski, podczas wizytacji parafii. Przy kościele istniało Bractwo św. Anny, które swe prawa i przywileje otrzymało od Zakonu Braci Mniejszych obserwantów konwentu warszawskiego w 1725 r. Bractwo utrzymywało się z kolekty, a dochody obracało na światło do kościoła. Pod koniec XVIII w. zaczęło zamierać życie religijne w kościele, tak iż w XIX w. stał się on kaplicą przedpogrzebową kościoła parafialnego. W czasie I wojny światowej uległ częściowemu zniszczeniu, Niemcy zabrali z niego dzwony. odbudowano go dopiero w 1922 r. ze składek parafian i dzięki pomocy finansowej rządu polskiego. Służył potrzebom religijnym tylko okresowo, odprawiano w nim nabożeństwa majowe i różańcowe oraz odpust św. Anny. Odbywały się w nim również pogrzeby parafialne.

Dzisiaj pełni rolę kościoła filialnego, w którym codziennie sprawowana jest liturgia. Jest to jeden z najciekawszych przykładów renesansu w regionie łódzkim. Orientowany, posiada prostokątną nawę i kwadratowe, zakończone absydą prezbiterium. od strony zachodniej w elewację wkomponowana jest czworoboczna wieża z zegarem, zakończona ostrosłupowym hełmem z ażurową latarnią. Wnętrze przesklepione jest kolebką z lunetami, a prezbiterium posiada sklepienie kolebkowo krzyżowe z dekoracją sztukatorską w typie lubelsko-kaliskim. Barokowy, bogato dekorowany ołtarz główny (z ok. 1640 r.) dedykowany jest św. Annie. Lewy boczny ołtarz poświęcony jest św. Antoniemu Padewskiemu, a prawy Panu Jezusowi Ukrzyżowanemu. Od strony południowej i zachodniej w murach zewnętrznych kościoła tkwią do dziś pociski artyleryjskie, wystrzelone przez Niemców w trakcie działań wojennych w 1914 r.

W przeszłości w Bolimowie istniał jeszcze trzeci kościół. Ksiądz Ambroży Rudzki, kanonik Kapituły Łowickiej, doktor medycyny, w 1541 r. – za pozwoleniem królewskim z 18 VII 1541 r. – na własnym gruncie dziedzicznym (dzisiaj przy ul. Łowickiej) ufundował i wybudował kościółek pw. Świętego Ducha wraz z przytułkiem (szpitalem) dla ubogich, zapisawszy na jego utrzymanie dwie role i 14 florenów rocznego czynszu. W 1548 r. dokupił jeszcze grunty w Bolimowie i ofiarował szpitalowi, zaś król udzielił zwolnienia od podatków. Prawo patronatu przekazał magistratowi. Dzięki jego staraniom 4 VII 1566 r. przy kościele została utworzona prepozytura szpitalna Świętego Ducha i wydana została przez arcybiskupa metropolitę gnieźnieńskiego Jakuba Uchańskiego, prymasa Polski, ordynacja dla prepozyta tego kościoła i szpitala. Zgodnie z nią prepozyt szpitalny razem z prebendarzem kościoła św. Anny byli jednocześnie mansjonarzami kościoła parafialnego.

Drewniany kościół posiadał trzy ołtarze: Matki Boskiej, św. Walentego i Aniołów Stróżów. Przy kościele istniał dom mieszkalny dla prebendarza i budynki gospodarcze. W sto lat później, w czasie najazdu szwedzkiego (1656-1657) prepozytura Świętego Ducha uległa spaleniu. Nowe drewniane budynki tak kościoła jak i szpitala zostały pobudowane w 1667 r. 11 VI 1675 r. prymas Andrzej Olszowski dokonał konsekracji kościoła. Prepozytura egzystowała przez cały okres przedrozbiorowy. Powoli jednak upadała, co poświadcza lustracja z 1789 r. W 1798 r. ostatni prebendarz, ks. Ignacy Żarnowski, został przeniesiony do Wiskitek jako wikariusz. W ten sposób niszczejący kościółek pozostał bez żadnej opieki. W 1802 r. rząd pruski za wymuszona zgodą konsystorza łowickiego skonfiskował uposażenie kościoła, a zapisane miejskie grunty szpitalne kazał przekazać kasie miasta Bolimowa. Miasto z tych dochodów wypłacało zasiłki ubogim. Kościół szpitalny rozebrano, a wyposażenie znajdujące się w nim, tj. ołtarz i obraz Matki Bożej, przeniesiono do kościoła parafialnego. Dzisiaj pozostała po nim jedynie kapliczka przy ul. Łowickiej, naprzeciw budynku dawnej szkoły podstawowej, obecnego Gminnego Ośrodka Kultury.

Opracowałks. kan. dr Paweł Staniszewski