Rys historyczny: Wieś Maków przez wieki należała do dóbr Arcybiskupstwa Gnieźnieńskiego. Pierwszy kościół pw. Najświętszej Maryi Panny, św. Wojciecha biskupa i św. Mikołaja biskupa miał istnieć już w XIII w., zaś na przełomie XIII i XIV stulecia erygowano przy nim parafię. W roku 1446 arcybiskup metropolita gnieźnieński Wincenty Kot, prymas Polski, dokumentem wystawionym 9 lipca w Skierniewicach potwierdził, że ks. Piotr ma prawa do probostwa w Makowie ze wszystkimi istniejącymi od dawna beneficjami, daninami i dziesięcinami, tym samym dokonując odnowienia erekcji parafii. Arcybiskup metropolita gnieźnieński Zbigniew Oleśnicki, prymas Polski, pragnąc powiększyć dochody dziekanii łowickiej (pierwszej prelatury w Kapitule Łowickiej), za zgodą Kapituły Metropolitalnej Gnieźnieńskiej w 1491 r. wcielił do jej uposażenia makowską parafię św. Wojciecha wraz z kościołem. Odtąd proboszczem w Makowie był prałat-dziekan Kapituły Łowickiej, a w jego imieniu duszpasterstwo przy miejscowym kościele sprawowało dwóch wikariuszy utrzymywanych z plebańskiego stołu. Stan ten w następnych wiekach potwierdzały kolejne przywileje arcybiskupów metropolitów gnieźnieńskich z 1685 i 1712 r.

Pierwszym proboszczem dziekanem łowickim był Jakub Kowalewicz. Sytuację tę odnotowuje Liber beneficiorum Jana Łaskiego (1520 r.) informując, że ówcześnie proboszczem makowskim był urzędowo prałat-dziekan łowicki ks. Stanisław Czasznicki, mianowany przez arcybiskupa metropolitę gnieźnieńskiego Andrzeja Boryszewskiego, prymasa Polski, między 1503 a 1510 r. Mniej więcej w tym samym czasie (początek XVI w.) wybudowano w Makowie drugą z kolei drewnianą świątynię pw. św. Wojciecha biskupa i św. Mikołaja biskupa. W roku 1654, dotknięta zębem czasu, została odnowiona. W trzydzieści lat później, po roku 1681, ponownie restaurował ją prałat-dziekan łowicki ks. Wojciech Krajewski. Fakt ten potwierdza, że przez cały ten czas parafia Maków stanowiła uposażenie dziekanii łowickiej, a jej proboszczami byli prałaci Kapituły Łowickiej. Potwierdza to także wizytacja parafii z 1763 r., która odbyła się pod nieobecność proboszcza dziekana łowickiego, a komendarz, ks. Czyż, na wiele pytań nie potrafił udzielić odpowiedzi i nie miał też dostępu do wielu dokumentów.

Budynek kościoła był drewniany, posiadał natomiast murowaną zakrystię, dobudowaną od strony północnej, z czego wynika, że główna nawa leżała na osi wschód-zachód. Ponieważ następni dziekani łowiccy zagubili przywilej z 1491 r., stąd w 1765 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński Władysław Łubieński, prymas Polski, wznowił go (o czym wspomina w dokumencie z 15 IV 1765 r.), ponownie inkorporując parafię Maków do uposażenia dziekanii łowickiej. W kilka lat później, tj. w 1770 r., drewniany kościół został rozebrany z powodu starości, aby na tym miejscu można było wznieść nową świątynię, istniejącą do dziś. Materiał z rozbiórki kościoła użyto na budowę budynku mieszkalnego dla wikariuszy i pięciu domów dla poddanych probostwa.

Obecny murowany kościół ufundował i wybudował ks. Paweł Kosicki z Zakrzewa, w latach 1762-1778 prałat-dziekan łowicki i proboszcz makowski. Wzniesiono go w latach 1770-1777, a więc w okresie późnego baroku. Wykończenia budynku i ozdobienia wnętrza kościoła dokonał ks. Maciej Dąbkowski ok. 1824 r. Konsekrował świątynię 17 X 1824 r. biskup sufragan łowicki archidiecezji warszawskiej, zarazem dziekan Kapituły Łowickiej, a więc i proboszcz makowski Daniel Ostrowski. Wydarzenie to upamiętnia wmurowana w ścianę kościoła tablica, zachowana do dziś z łacińskim napisem (prawa strona nad kaplicą w prezbiterium). W międzyczasie, w 1782 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński Antoni Kazimierz Ostrowski, prymas Polski, wcielił dziekanię łowicką, a więc i parafię Maków, do uposażenia nowo utworzonej sufraganii łowickiej (biskupa sufragana łowickiego archidiecezji gnieźnieńskiej). Kiedy w roku 1868, wraz ze śmiercią ostatniego sufragana łowickiego (od 1818 r. w archidiecezji warszawskiej) hrabiego Henryka Ludwika Platera, sufragania łowicka ustała, w roku następnym, tj. 1869, parafia Maków po prawie 400 latach powróciła do statusu probostwa zwykłego.

W parafii makowskiej w 1762 r., arcybiskup metropolita gnieźnieński Władysław Łubieński erygował szpital-przytułek dla ubogich, przydzielając w pobliżu kościoła działkę pod budynek szpitalny oraz odpowiednie uposażenie. Opiekunem szpitala został wyznaczony proboszcz makowski, a podczas jego nieobecności miejscowy wikariusz. W czasie pierwszej wizytacji szpitala, w dniu 23 lutego 1765 r. odnotowano, iż przebywało w nim czterech ubogich: dwie kobiety i dwóch mężczyzn, którzy zobowiązani byli do posług kościelnych. Kiedy w 1796 r. ogłoszono deklarację rządu pruskiego o przejęciu przez króla Prus dóbr kościelnych w Prusach Południowych, grunty nadane szpitalowi makowskiemu w 1762 r. zostały zabrane, a na utrzymanie ubogich przyznano w zamian dwanaście korców żyta rocznie z folwarku makowskiego. Było to niewystarczające, więc z czasem szpital upadł.

Obecny barokowy kościół posiada ołtarz główny wykonany w stylu klasycyzmu barokowego z osiemnastowiecznym krucyfiksem umieszczonym w wykutej wnęce. ołtarze boczne poświęcono Matce Boskiej Łaskawej i św. Józefowi. W niszach nawy kościelnej wiszą obrazy: Przemienienia Pańskiego i św. Mikołaja, namalowane przez J. Lasockiego. W świątyni znajduje się także
klasycystyczna ambona, chrzcielnica z początku XX w. oraz marmurowa tablica upamiętniająca milenijne obchody Chrztu Polski. Spośród naczyń liturgicznych na szczególną uwagę zasługuje monstrancja wieżyczkowa z 1621 r. Nad wejściem głównym znajduje się empora i organy z 1844 r. W roku 1961 ufundowano dzwony: „Maryja”, „Wojciech” i „Stanisław Kostka”. Kościół jest
budowlą wpisaną do rejestru zabytków.

Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski