św. Małgorzaty w Janisławicach

adres
Miejscowości należące do parafii
Msze Święte
Dane o parafii
Osoby

Rys historyczny: Początki Janisławic sięgają XIV w., a swoje powstanie zawdzięczają arcybiskupowi metropolicie gnieźnieńskiemu Janisławowi (1317-1341), od którego imienia miejscowość wzięła nazwę. On to, 4 IV 1330 r. w Łowiczu wystawił przywilej lokacyjny wsi, życząc sobie, aby przyjęła nazwę Janisławice. Z treści przywileju wynika, że nowa wieś już przy założeniu otrzymała prawo niemieckie w jego średzkiej odmianie, a ponieważ prawa średzkie nie były dokładnie znane wystawcy przywileju, zastrzegał on dla siebie te, które mogły przynosić korzyści dla mieszkańców wsi.

Pierwszy udokumentowany zapis o istnieniu kościoła i parafii w Janisławicach pochodzi z bulli papieża Grzegorza XI, wydanej w 1375 r. z powodu sporu o probostwo między rektorem tegoż kościoła, Marcinem z Domaniewic, a Filipem Debinczem, który wbrew prawu zajął i zatrzymał parafię, korzystając z dochodów należnych rektorowi. Papież ostatecznie przyznał parafię janisławicką Marcinowi z Domaniewic, nakazując rozliczyć Filipa Debincza z osiągniętych dochodów (Vetera Monumentu Poloniae et Lithuaniae, Rzym 1860, t. 1, nr 974). Drugi udokumentowany zapis o istnieniu kościoła i parafii w Janisławicach pochodzi dopiero z 1520 r. Proboszczem był wtedy Mateusz z Wolbromia, osadzony na parafii przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Zbigniewa Oleśnickiego, a więc od lat 1481-1493, kiedy tenże zarządzał archidiecezją gnieźnieńską (J. de Lasko, Liber beneficiorum, Gniezno 1881, t. 2, s. 330). Należy przypuszczać, że pierwszy kościół został wybudowany wkrótce po 1330 r., tj. po lokacji wsi Janisławice, nie jest to jednak równoznaczne z jednoczesnym powstaniem parafii. Chociaż nie zachował się jej akt erekcyjny, z dużym prawdopodobieństwem można ustalić ramy czasowe jej powstania: najwcześniej w drugiej połowy XIV w., gdy kształtowała się sieć parafii na terenach zachodniego Mazowsza, a przed rokiem 1375.

Pierwszy kościół parafialny w Janisławicach zbudowany z drzewa po lokacji wsi w 1330 r. podupadł i po ponad 150 latach jego istnienia zaszła potrzeba wzniesienia nowego, co stało się ok. 1500 r., w czasie kiedy proboszczem parafii był Mateusz z Wolbromia. Według Rocznika Archidiecezji Warszawskiej z 1958 r. jego fundatorem był prawdopodobnie arcybiskup metropolita gnieźnieński Andrzej Róża Boryszewski, prymas Polski, natomiast M. Stefanowski uważa, że prawdopodobnym fundatorem był arcybiskup metropolita gnieźnieński Fryderyk kard. Jagiellończyk, prymas Polski (M. Stefanowski, Na marginesie katalogu Archidiecezji Warszawskiej z roku 1935, „Studia Theologica Varsaviensia” 1992, r. 40, nr 1, s. 219). Brak jest również zgodności poglądów w sprawie daty konsekracji kościoła, gdyż wymienione są lata 1521 i 1525. Pewne jest, że za patrona otrzymał św. Małgorzatę, dziewicę i męczennicę. W XVII w. kościół był rozbudowany, bowiem wizytujący parafię w 1761 r. archidiakon łowicki, ks. Józef Marcinkowski, potwierdza istnienie dobudowanej do niego murowanej zakrystii. Świątynia posiadała wówczas pięć ołtarzy. Przy kościele funkcjonował odnowiony szpital-przytułek, zamieszkany przez czterech ubogich. W następnych wiekach budowla była kilkakrotnie restaurowana (lata: 1794, 1809 i 1856). W 1914 r. kościół po raz kolejny rozbudowano: dobudowano od frontu kruchtę zachodnią. W ubiegłym stuleciu liczący ponad 400 lat kościół poddawany był ponownie pracom remontowym (w 1922, 1949 i 1981 r. – nowy wystrój wnętrza).

Dzisiaj ta modrzewiowa, orientowana budowla o konstrukcji zrębowej, posiada trzy nawy oraz wielobocznie zamknięte prezbiterium. Ołtarz główny pochodzi z 1670 r. W jego centrum znajduje się kopia obrazu św. Anny Samotrzeciej. Postacie ozdobiono barokowymi sukienkami. Zasłonę stanowi obraz Zwiastowania. Po obu stronach znalazły miejsce figury świętych: Joachima i Józefa. Ołtarze boczne po chodzą z XVII w. i są bogato zdobione obramieniami z dekoracją o motywach akantu. Lewy poświęcono patronce parafii: znajduje się w nim cenny obraz z jej wizerunkiem, zasłaniany malowidłem przedstawiającym Matkę Bożą. Prawy poświęcono kultowi Jezusa Miłosiernego. Wyposażeniem świątyni jest także bogato zdobiona ambona, drewniana chrzcielnica z 1698 r., wykonana w jednym kawałku drewna, konfesjonały z przełomu XVIII i XIX w. oraz czternaście obrazów świętych. Chór muzyczny wsparto na drewnianych słupach, a umieszczone tu 13-głosowe organy z XVIII w. są dumą janisławickiej parafii. Kościół wpisany jest do rejestru zabytków.

Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski