św. Jakuba Apostoła w Krzemienicy

adres
Miejscowości należące do parafii
Msze Święte
Dane o parafii
Osoby

Rys historyczny: Do XVI w. Krzemienica stanowiła własność rodziny Krzemieniowskich herbu Grzymała. Na miejscu dzisiejszego kościoła stała pierwotnie niewielka, drewniana kapliczka pw. św. Jakuba Apostoła. Nie wiadomo kiedy została zbudowana, ale według lokalnej legendy postawili ją uczniowie św. Cyryla i Metodego w połowie IX w. Gdy w XIV w. erygowano parafię Krzemieniowscy wznieśli i uposażyli drewniany kościół. Służył on parafianom blisko 200 lat. W XVI w. był już na tyle zniszczony, że zaczęto planować budowę kościoła ze znacznie trwalszego materiału. Plany te zaczęto realizować w ostatnich latach XVI stulecia, kiedy Krzemienica przeszła na własność rodu Lipskich herbu Łada, których gniazdem była wieś Lipie, leżąca w granicach parafii. Z fundacji Franciszka i Wawrzyńca Lipskich, w latach 1598-1600 wybudowano nowy, murowany kościół, stojący do dzisiaj, dedykując go św. Annie i św. Jakubowi Większemu. Data „1600”, umieszczona pod kapitelem na północnej ścianie, wydaje się wskazywać na ostateczne wykończenie wnętrz świątyni, która została konsekrowana prawdopodobnie w 1608 r. Staraniem pierwszego z braci Lipskich, Franciszka – kanonika gnieźnieńskiego, 18 XII 1619 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński Wawrzyniec Gembicki, prymas Polski, podniósł parafię do godności prepozytury, ustanawiając przy parafialnym kościele kolegium sześciu mansjonarzy.

Na zewnętrznych ścianach świątyni widoczne są ślady uszkodzeń z czasu Potopu Szwedzkiego. Powstały one w 1656 r., gdy na polach pobliskich wsi Lipie i Strzemeszna Stefan Czarniecki stoczył zwycięską bitwę ze Szwedami. Mury kościoła wkrótce naprawiono, a w roku 1658 biskup kujawsko-pomorski Kazimierz Florian Czartoryski dokonał jego powtórnej konsekracji.

Świątynia jest zbudowana w stylu gotyckim, z licznymi elementami renesansu. Jest to obiekt jednonawowy, z dwudzielnym prezbiterium. Do nawy przylega kruchta i dzwonnica, a do prezbiterium zakrystia. Ściany wspierają gotyckie skarpy. Dach świątyni jest dwuspadowy i zakończony sygnaturką. Okna zamknięte są półkolistymi łukami, a od dołu ozdobione pilastrami, które łączy arkada.

Wyposażenie kościoła utrzymane jest w stylu renesansowym, z pewnymi wpływami gotyku. Niektóre elementy wystroju wnętrza mają też charakter wczesnobarokowy. W kościele znajduje się pięć ołtarzy, na których umieszczono liczne obrazy, głównie siedemnastowieczne. Ołtarz główny, renesansowy, wykonany jest z drewna i pochodzi z 1616 r. Jest bogato zdobiony, z licznymi dekoracjami w formie złoconych motywów roślinnych, dwukondygnacyjny, trójpolowy, posiadający predellę. Umieszczone w nim obrazy, namalowane na drewnie, pochodzą w większości z XVII w. Jest także jeden z XVI w. i dwa z początku XX w. (namalowane na wzór siedemnastowiecznych, które uległy zniszczeniu). Także tabernakulum pochodzi z XVII w.; wśród elementów zdobiących go widać m.in. wizerunki czterech Ewangelistów. Cztery barokowe ołtarze boczne poświęcone są św. Kazimierzowi, św. Stanisławowi biskupowi, Matce Bożej Szkaplerznej i św. Stanisławowi Kostce.

Teren przykościelny otoczony jest niewysokim murem, zbudowanym równocześnie z kościołem. Stojące w jego obwodzie kapliczki są młodsze. Cztery z nich powstały w latach 1871-1874, piąta natomiast dużo później, na miejscu furtki. Kościół zwraca uwagę swoim stylem: jest to wybitnie polski typ architektury końca XVI i pierwszej połowy XVII w., określany jako gotyzujący renesans polski.

W tej parafii, we wsi Lipie, urodził się Jan Lipski (1589-1641), syn Wawrzyńca i Anny Plichcianki, od 1638 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński, prymas Polski.

Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski