Podarował go paulinom książę Władysław Opolczyk 24 lub 31 sierpnia (tu źródła nie są zgodne) w 1382 roku. Wcześniej słynący cudami wizerunek był czczony na zamku w Bełzie na Rusi Halickiej. Według tradycji autorem portretu w stylu bizantyjskiej ikony był św. Łukasz Ewangelista. Miał go namalować na desce stołu, przy którym Święta Rodzina modliła się i spożywała posiłki. Kiedy powstał obraz, dokładnie nie wiadomo, badacze podają, że między VI a XIII wiekiem.
O ustanowienie święta „Dziękczynienia Najświętszej Maryi Pannie Częstochowskiej” ojcowie paulini zabiegali kilkakrotnie. Po raz pierwszy zwrócili się z taką prośbą do Stolicy Apostolskiej po obronie Jasnej Góry przed Szwedami w 1665 roku. Kongregacja Obrzędów zezwoliławtedy jedynie na odprawianie Mszy świętych wotywnych. Dopiero papież Pius X w roku 1904 zatwierdził uroczystość Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej dla Jasnej Góry i dla ówczesnej diecezji włocławskiej. Po raz pierwszy obchodzono ją 29 sierpnia 1906 r. W 1931 roku papież Pius XI ustalił jako uroczystość dzień 26 sierpnia. Pierwszy raz tego dnia czczono Matkę Bożą Jasnogórską w 1932 r. w ramach obchodów jubileuszu 550-lecia Jasnej Góry.

W diecezjach polskich uroczystość wprowadzano stopniowo od 1910 r. Zgodnie z decyzją Piusa XII święto obchodzone jest jako uroczystość całego Kościoła Katolickiego w Polsce od 1956 r.