Rys historyczny: Pierwsze wzmianki o osadzie Boguszyce pochodzą już z 1374 r. Parafia została założona na pewno przed 1462 r. W 1521 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński Jan Łaski, prymas Polski, miał dokonać jej ponownej erekcji i konsekrować nowo wybudowany drewniany kościół, przy którym duszpasterzowało dwóch kapłanów: proboszcz i wikariusz. Niestety, po niespełna 30 latach uległ on zniszczeniu (prawdopodobnie spaleniu) i na jego miejsce wybudowano nowy, modrzewiowy, pw. św. Stanisława biskupa i męczennika, który do dziś pełni rolę kościoła parafialnego. Świątynia powstała w latach 1550-1558. Jej fundatorem był Wojciech Boguski herbu Rawicz, ówczesny ekonom królewski folwarku w Warnawie, a od 1562 r. podskarbi generalny królewszczyzn mazowieckich. Świątynia została konsekrowana 28 XII 1558 r. przez biskupa płockiego Andrzeja Noskowskiego.

Kościół posiadał sześć ołtarzy i taki stan potwierdził sto lat później zapis wizytacyjny z 1763 r. Kościół zbudowany jest jako konstrukcja zrębowa z oszalowaniem deskowym. Posiada trzy nawy, przykryte wysokim, dwuspadowym dachem pokrytym gontem. Pośrodku dachu znajduje się mała sygnaturka. Wnętrze kościoła zdobi cenne wyposażenie, które podkreślają trzy ołtarze szafiaste z datami 1558 r. Dwa ołtarze są późnogotyckie – mistrza „IS”: z rzeźbioną grupą Rodziny Marii w polu środkowym oraz ze scenami z życia Chrystusa na rzeźbionych i malowanych skrzydłach oraz mistrza „PS”: z malowanymi postaciami św. Piotra, św. Pawła, św. Hieronima i św. Jana Chrzciciela na skrzydłach oraz Męczeństwa św. Sebastiana w zwieńczeniu. Ołtarz główny to renesansowy poliptyk, wykonany przez malarza i rzeźbiarza warszawskiego Jana Jantasa. Pośrodku znajduje się rzeźbiarska grupa Ukrzyżowania.

Dekoracja malarska ścian i stropu kościoła boguszyckiego jest imitacją wnętrza murowanej świątyni, wyposażonej w bogate detale architektoniczne, monumentalne malowidła ścienne oraz obszerne płaszczyzny pokryte inskrypcjami, co przykuwa wzrok wchodzących. Na ścianach można zobaczyć wiele scen biblijnych. Wyjątkowe są elementy groteski np. osioł grający na wioli, czy świnia grająca na bębnie. Sklepienie pokrywają polichromie przypominające kasetony o różnych wzorach geometrycznych z roślinną dekoracją. W prezbiterium umieszczono wizerunek Pantokratora, czyli Chrystusa Wszechwładcy oraz czterech Ewangelistów. Boguszyckie polichromie wykonano w latach 1558-1569, a ich fundatorami byli Wojciech Boguski, jego żona Izabella Skorucianka i jej drugi mąż Jan Grabia.

Podczas jednego z remontów renesansową dekorację zamalowano farbą olejną, spod której wydobyto ją dopiero w 1951 r. Zakończone kilka lat temu prace konserwatorskie pozwoliły ustalić, że ma ona kilku autorów, na co wskazuje zróżnicowany styl i poziom artystyczny. Za jednego z nich uważa się wspomnianego Jana Jantasa. Jego dziełem jest także krzyż na belce tęczowej i późnogotycki tryptyk w ołtarzu głównym. Podczas rekonstrukcji w latach pięćdziesiątych XX w. odkryto na nim sygnaturę „Iantas fecit” i datę „1558”. W kościele zachowały się również dwie inne nastawy ołtarzowe z sygnaturami „IS”, pochodzące z tego samego roku i umieszczone w ołtarzach bocznych. Zespół kościoła parafialnego św. Stanisława biskupa wpisany jest do rejestru zabytków jako zabytek klasy zerowej. W rejestrze figuruje także: stojąca obok drewniana dzwonnica z XVIII w., przeniesiona z Lubochni w 1962 r., cmentarz kościelny z ok. 1890 r., ogrodzony kamiennym murem z czterema kapliczkami w jego narożach z 1898.

Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski