Rys historyczny: Parafia w Topoli Królewskiej została erygowana prawdopodobnie w drugiej połowie XIII w., lecz tradycja głosi, że parafię erygował w 1300 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński Jakub Świnka, choć brak dokumentu potwierdzającego to wydarzenie. Pierwotnie miejscowość stanowiła własność arcybiskupów gnieźnieńskich. Na mocy ugody z 1302 r. abp Jakub Świnka odstąpił tę miejscowość księciu łęczyckiemu Władysławowi Łokietkowi w zamian za wieś Piekary koło Piątku. W ten sposób Topola stała się wsią książęcą, potem zaś królewską. Pewnym jest, że parafia istniała pod koniec XIV w., bowiem w księgach sądowych łęczyckich z 1399 r. wymieniony jest pleban topolski (plebanus de Thopolya). Prawdopodobnie w XV w. parafia została włączona do parafii św. Mikołaja w Tumie. Arcybiskup gnieźnieński Jan Łaski na początku XVI w. w swoim Liber beneficiorum podaje, że od niepamiętnych czasów starożytny kościół wraz z parafią św. Bartłomieja w Topoli był przyłączony do kościoła w Tumie. Przy kościele w Topoli był wikariusz, natomiast proboszcz miał swoją siedzibę w Tumie. W kościele od niepamiętnych czasów znany był obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem (początek XVII w.), zwanej „Topolską”, powszechnie czczony przez okoliczną ludność.

Pierwotny kościół przetrwał do początków XVIII w. Prawdopodobnie wiek budynku wymusił konieczność jego rozbiórki. W 1711 r. budowę nowego kościoła (istniejącego do dzisiaj) rozpoczął ks. Wojciech Kamiński, kantor i oficjał łęczycki. Kościół zbudowano z drzewa, prawdopodobnie na fundamentach poprzedniego, o czym mogą świadczyć piwnice wymurowane z cegły gotyckiej. 16 X 1712 r. poświęcił go biskup sufragan kujawsko-pomorski Wojciech Ignacy Bardziński. Było to pierwsze poświęcenie kościoła, jeszcze niewykończonego. Zrobiono to, aby umożliwić sprawowanie w nim służby Bożej. Konsekracji kościoła dokonał 28 V 1724 r. biskup sufragan gnieźnieński Franciszek Józef Kraszkowski. Kiedy w 1818 r. car Aleksander I dokonał kasaty Archikolegiackiej Kapituły Łęczyckiej w Tumie, w wyniku czego przeniesiono siedzibę tumskiej parafii do dotychczasowej archikolegiaty, reaktywowano parafię św. Bartłomieja Apostoła w Topoli Królewskiej. W latach 1881-1887 kościół został gruntownie odnowiony, m.in. przedłużony. W czasie II wojny światowej w 1941 r. kościół został zamknięty i zamieniony na magazyn. Okupanci dokonali tutaj wielu zniszczeń, które sukcesywnie usuwali powojenni proboszczowie.

W barokowym ołtarzu głównym z ok. 1700 r. umieszczony jest największy skarb parafii: słynący łaskami obraz Matki Bożej Topolskiej z Dzieciątkiem (początek XVII w.), malowany na płótnie, z nałożoną nań blaszaną sukienką z 1745 r. Wygrawerowana na sukience muszla wskazuje, iż był to obraz pielgrzymów, licznie przybywających do Topolskiej Pani na odpust 8 września. Obraz otoczony jest dużym kultem. Już w dokumencie donacyjnym króla Jana III Sobieskiego z 1678 r. znajduje się wzmianka następującej treści: „Kościół wsi naszej Topoli wielkimi cudami obrazu Najświętszej Maryi Panny i łaskami Boskimi znacznie wsławiony”. Również napływające na odpust Narodzenia Najświętszej Maryi Panny piesze pielgrzymki z okolic dowodziły żywego kultu Maryi w tym miejscu. Warto nadmienić, iż w parafii św. Bartłomieja było niegdyś siedemnaście odpustów. W przylegającej do prezbiterium kaplicy umieszczony jest obraz Matki Bożej Szkaplerznej. Usytuowane w nawie ołtarze zawierają w retabulum osiemnastowieczne obrazy: Chrzest w Jordanie i św. Antoni. Wystrój świątyni stanowią również: ambona, gotycka chrzcielnica z XV w., dwa rokokowe konfesjonały i dwa barokowe feretrony.

Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski