św. Andrzeja Apostoła w Łęczycy

adres
Miejscowości należące do parafii
Msze Święte
Dane o parafii

Rys historyczny: Parafia prawdopodobnie założona została po 1293 r. Nie można jednak dokładnie określić daty jej powstania. Funkcjonowała już przed 1323 r. W 1331 r., kościół św. Andrzeja Apostoła został zniszczony i spalony przez krzyżaków. Ta pierwsza fara łęczycka była drewniana. Po pożarze świątynia została szybko odbudowana (z fundacji Kazimierza Wielkiego), bo już
w 1338 r. ogłoszono w niej pozew na proces warszawski przeciw krzyżakom. Była prawdopodobnie drewniana, jak poprzednia. W 1377 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński Janusz Suchywilk erygował w Łęczycy prepozyturę szpitalną Świętego Ducha. Na podstawie rozporządzeń kościelnych szpitale miejskie podlegały plebanom parafii, w których się znajdowały. Dlatego też prepozyt łęczyckiego szpitala podlegał proboszczowi kościoła św. Andrzeja Apostoła w Łęczycy, a kościół przyszpitalny parafialnej świątyni. Od czasu erygowania przy łęczyckiej farze kolegium mansjonarzy (tuż przed 1542 r.), to spośród nich prowizor (opiekun szpitala) wyznaczał prepozyta szpitalnego. Według wizytacji z 1759 r. w kościele św. Andrzeja Apostoła powinno być siedmiu mansjonarzy, ale z powodu niemożności zapewnienia większej ilości dochodów rezydowało ich tylko trzech.

W 1406 r., po powtórnym zniszczeniu przez Krzyżaków, kościół został gruntownie przebudowany w stylu gotyckim. Konsekracji obecnie istniejącej świątyni św. Andrzeja Apostoła dokonał 27 V 1425 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński Wojciech Jastrzębiec, prymas Polski. Początkowo była to trzynawowa bazylika gotycka. Jednak kilkakrotnie przebudowana częściowo zatraciła swój gotycki charakter. Z Liber beneficiorum Jana Łaskiego wiadomo, że na początku XVI w. przy kościele rezydowali: pleban-proboszcz oraz dwaj wikariusze, kaznodzieja, nauczyciel, którzy czerpali dochody ze stołu plebana oraz zakrystian, zwany kustoszem. W 1563 r. parafię wcielono do mensy wikariuszy kolegiaty w Tumie.

Zgodnie z postanowieniami Soboru Laterańskiego IV z 1215 r. przy kościele św. Andrzeja Apostoła powstała szkoła parafialna. Od połowy XVII w. z przyczyn ekonomicznych zaczęła podupadać. Przez jakiś czas wegetowała, by ostatecznie przestać istnieć gdzieś w XVIII w., nie wiadomo dokładnie kiedy.

W XVII i XVIII w. kościół farny został powiększony. Przed 1626 r., a na pewno nie później niż w 1637 r., Jakub Szczawiński z Ozorkowa herbu Prawdzic, starosta łęczycki i wojewoda brzesko-kujawski, wybudował po południowej stronie prezbiterium kaplicę pw. Matki Boskiej, zwaną kaplicą Szczawińskich. W 1646 r. ks. Szymon Langich (Łęczycki) ufundował kaplicę pw. Chrystusa Ukrzyżowanego, przylegającą do południowej nawy. Pod koniec XVII w. wybudowano po północnej stronie prezbiterium przybudówkę, w której na parterze znajdowała się kaplica pw. Serca Jezusowego i zakrystia, a na piętrze pomieszczenia mieszkalne.

Pod koniec XVII w. proboszcz łęczycki Franciszek Kraszkowski sprowadził jezuitów, umieszczając ich w pomieszczeniach mieszkalnych nad kaplicą Serca Jezusowego. W 1730 r. otworzyli oni kolegium w prowizorycznym drewnianym budynku przy farze. Równocześnie miasto przekazało im puste place, przylegające do Rynku od południowego zachodu, wraz z jedną zrujnowaną
kamienicą, w której rok później zakonnicy rozpoczęli nauczanie. Jednocześnie w 1737 r. rozpoczęto budowę całego kompleksu jezuickiego (wraz kościołem), położonego naprzeciwko kolegium, wzdłuż ulicy. W 1743 r. kościół jezuitów spłonął w pożarze miasta i nie zdołano go już odbudować przed kasatą zakonu w 1773 r. Z tego też względu zakonnicy odprawiali nabożeństwa w kościele parafialnym.

Według przytaczanej już wizytacji z 1759 r., w kościele św. Andrzeja Apostoła znajdowało się dziewięć ołtarzy i działały dwa poświadczone źródłowo bractwa: wspomniane wyżej Bractwo Aniołów Stróżów (erygowane w 1643 r.) oraz Bractwo św. Anny (1623 r.). W połowie XIX w. przy kościele istniały już trzy bractwa: dołączyło do nich Bractwo Serca Jezusowego. Łęczycki kościół parafialny był miejscem organizowania sejmików ziemskich miejscowej szlachty. W 1791 r. sejm podjął decyzję, że mogą odbywać się tylko w farze.

W 1854 r. przeprowadzono gruntowny remont parafialnego kościoła. Sklepienie naw bocznych zastąpiono płaskimi stropami. Do dnia dzisiejszego kościół zachował bryłę gotycką z wielobocznie z zamkniętym prezbiterium, stromym dachem, smukłą, trójkondygnacyjną sygnaturką, szkarpami oraz ostrołukowymi płycinami i oknami. Jeżeli chodzi o wnętrze fary, to w stylu gotyckim pozostawiono prezbiterium, ostrołukową tęczę oraz zakrystię. W łuku tęczowym umieszczona jest osiemnastowieczna rzeźba Chrystusa na krzyżu. Nawa główna reprezentuje styl barokowy. W barokowym ołtarzu głównym znajduje się obraz św. Andrzeja, a w zwieńczeniu obraz św. Józefa, opiekuna św. Rodziny. W nawie głównej znajdują się dwa drewniane ołtarze boczne. W ołtarzu od strony północnej znajduje się obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy, który został osobiście poświęcony przez papieża Leona XIII i przewieziony z Rzymu w 1899 r., a w zwieńczeniu umieszczono medalion z obrazem św. Stanisława biskupa oraz figury św. Elżbiety i Zachariasza.

Po stronie południowej znajduje się ołtarz z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, a w zwieńczeniu obraz przedstawiający bł. Dorotę oraz figury św. Stanisława i św. Wojciecha. Nawa północna jest zamknięta kaplicą Najświętszego Serca Jezusowego z barokowym portalem z XVIII w. Kaplicę oddziela krata, która pochodzi z 1796 r. W ołtarzu znajduje się obraz przedstawiający Chrystusa, który przekazuje św. Małgorzacie Marii Alacoque obietnice pierwszopiątkowe. W kaplicy usytuowana jest murowana chrzcielnica z 1630 r. W nawie południowej znajduje się kaplica Szczawińskich.

Odrzwia kaplicy są wyłożone marmurem i zabudowane żelazną kratą. W portalu widnieje herb Prawdzic oraz postać Bogurodzicy z Dzieciątkiem. Wewnątrz znajduje się polichromia przedstawiająca scenę Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Ołtarz prezentuje styl barokowy z dekoracją rokokową. W nim mieści się namalowany na blasze obraz Matki Bożej Szkaplerznej, zwanej Księżną Łęczycką, a w zwieńczeniu obraz św. Walentego. W kaplicy znajduje się epitafium z portretem na blasze Jakuba Szczawińskiego, herbu Prawdzic, wojewody brzesko-kujawskiego. W tej samej nawie znajduje się kaplica Chrystusa Ukrzyżowanego z 1646 r., a w wejściu barokowa krata z 1795 r., która jest ozdobiona symbolami Męki Pańskiej. Na północnej ścianie nawy głównej usytuowana jest ambona z płaskorzeźbami św. Stanisława, św. Wojciecha i św. Ignacego Antiocheńskiego.

Zabytkiem wysokiej klasy jest również dzwonnica kryta dachem namiotowym. Jest ona pozostałością dawnej baszty obronnej (XV w.), leżącej w kompleksie murów jakimi król Kazimierz Wielki otoczył gród łęczycki.

Opracowałks. kan. dr Paweł Staniszewski