Rys historyczny: Utworzenie parafii rzymskokatolickiej w Żyrardowie było następstwem rozwoju osady wokół zakładów włókienniczych w drugiej połowie XIX w. W 1872 r. Karol Hielle i Karol Dittrich, właściciele Zakładów Lniarskich w Żyrardowie, dostrzegli konieczność wyjścia naprzeciw potrzebom religijnym katolików, których w osadzie mieszkało już wówczas ok. 6 000. Ponieważ Żyrardów należał do parafii Wiskitki, jego mieszkańcy uczęszczali tam na Mszę św. i tam też korzystali z posług religijnych. W tej sytuacji właściciele zadeklarowali, że w niedalekiej przyszłości powstanie w Żyrardowie kościół i cmentarz grzebalny. Władze kościelne poparły zamiar budowy świątyni i uzyskały od ówczesnej administracji rządowej odpowiednie zezwolenia. W grudniu 1881 r. otwarto cmentarz. Równocześnie otwarto także cmentarz dla ewangelików i prawosławnych. Jako pierwszy, w latach 1890-1891, zbudowano kościół pw. św. Karola Boromeusza, którego poświęcenia 8 XII 1891 r. dokonał dziekan Antoni Maciążkiewicz. Kościół ten posiadał pierwotnie status kościoła filialnego parafii Wiskitki. 22 V 1898 r. arcybiskup metropolita warszawski Wincenty Chościak-Popiel erygował przy nim parafię pw. Matki Bożej Pocieszenia, jednocześnie ustanawiając ks. Władysława Żaboklickiego, od 2 VII 1897 r. rektora kościoła filialnego w osadzie żyrardowskiej, jej proboszczem.

W 1899 r. hrabia Feliks Sobański rejentalnie przekazał plac pod budowę kościoła. 30 IV 1900 r. ks. Żaboklicki rozpoczął budowę. 9 września tegoż roku arcybiskup metropolita warszawski Wincenty Teofil Chościak-Popiel dokonał uroczystego poświęcenia kamienia węgielnego; akt erekcyjny został wmurowany za wielkim ołtarzem w ścianie absydy. Budowa kościoła, mimo hojności Karola Dittricha, była wielkim wysiłkiem finansowym i organizacyjnym całej parafii. Parafianie, głównie robotnicy żyrardowskich zakładów włókienniczych, ofiarowali na ten cel ok. 100 000 rubli oraz własną pracę. Nawet dzieci szkolne przynosiły swoje drobne oszczędności. Budowla rosła bardzo szybko i bez nieszczęśliwych wypadków. Rok później, tj. 24 V 1901 r., ks. Żaboklicki dokonał poświęcenia lewej (frontowej) wieży, w kilka tygodni później prawej. 17 sierpnia arcybiskup metropolita warszawski Wincenty Teofil Chościak-Popiel dokonał poświęcenia pięciu dzwonów, które zostały zawieszone na wieżach. Budowę ukończono w 1903 r. 11 października tegoż roku biskup sufragan warszawski Kazimierz Ruszkiewicz, honorowy prezes Komitetu Budowy Kościoła, konsekrował nowy kościół pw. Matki Bożej Pocieszenia, umieszczając w wielkim ołtarzu relikwie świętych męczenników Romana i Wiktorii. Tego dnia pierwszą Mszę św. sprawował arcybiskup metropolita warszawski Wincenty Teofil Chościak-Popiel.

Jest to główny kościół rzymskokatolicki Żyrardowa i jedna z najokazalszych budowli sakralnych na Mazowszu. Świątynia została zaprojektowana w rodzimej odmianie neogotyku, w tzw. stylu nadwiślańskim. Należy do najbardziej udanych dzieł arch. Józefa Piusa Dziekońskiego. To trójnawowa, dwuwieżowa budowla bazylikowa z transeptem, zbudowana na planie krzyża łacińskiego. Kubaturą wnętrza dorównuje wielu obiektom katedralnym. Wyposażenie świątyni zostało konsekwentnie utrzymane w stylu neogotyckim. Ołtarz główny jest dedykowany Patronce kościoła, a wykonany w pracowni Wincentego Bogaczyka z drewna dębowego. Od 1903 r. w mensie ołtarza są przechowywane relikwie męczenników: św. Wiktorii i św. Romana. Ołtarze boczne są wykonane w stiuku i dedykowane Najświętszemu Sercu Pana Jezusa i św. Józefowi. Uzupełnieniem wystroju prezbiterium są dwa duże witraże, wykonane w 1935 r. według projektu Feliksa Koneckiego. Prawy przedstawia stojącą na polu kwitnącego lnu Maryję z Dzieciątkiem, które trzyma w dłoni nie berło lecz wrzeciono, a lewy – Najświętsze Serce Pana Jezusa. Uwagę zwracają 47-głosowe organy ufundowane przez Karola Dittricha, wykonane w 1911 r. w austriackiej pracowni organmistrzowskiej Braci Rieger, a także wielki żyrandol na skrzyżowaniu nawy głównej z transeptem, ambona z surowej cegły z kutym baldachimem, wykonana w 1909 r. i stacje Drogi Krzyżowej (kolekcja importowana z Francji). Okna naw bocznych wypełniają witraże wykonane według projektu Józefa Mehoffera, przedstawiające kwiaty polskie. Wojny światowe nie pozwoliły prze trwać dzwonom, zainstalowanym na kościelnych wieżach: zostały zrabowane i wywiezione. Po wojnie umieszczono tam nowe, których jest również pięć: „Jezus”, „Maria”, „Józef”, „Stefan” i największy – „Jan Paweł II”.

Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski